Bu not ve yazıyı Sait Faik'in eşsiz anısına ithaf ediyorum
"söz vermiştim kendi kendime: yazı bile yazmayacaktım.
yazı yazmak da hırstan başka ne idi ? burada namuslu insanlar arasında sakin
ölümü bekleyecektim. hırs hiddet neme gerekti? yapamadım. koştum tütüncüye,
kağıt kalem aldımç oturdum. ada'nın tenha yollarında gezerken canım sıkılırsa
küçük değnekler yontmak için cebimde taşıdığım çakımı çıkardım. kalemi yonttum.
yonttuktan sonra tuttum öptüm. yazmasam deli olacaktım."
sait faik abasıyanık* haritada bir nokta
Yaratıcı Yazarlık Temel Eğitimiz Üzerine
Seçimi sancılı olan bir eğitimdi doğrusu , adı havalı , onaylama süreci biraz tartışmalı olmuştu , bu yüzden omuzlarımda bir yük hissederek girdim kapıdan , sonrası işte aşağıda ...
Heyecan verici isimi olan
bir eğitim hiç şüphesiz .
Eğitmenimiz bir yazar (Melike
İlgün ) . Tek güne ve sınırlı zamana
şüphesiz ki sığmayacak bir eğitim ki ona vurgu ile açıyoruz günü …
Aslına bakacak olursanız gerek eğitim süresince gerekirse de
sonunda tırnak içinde ki “ yaratıcı” kavramından
ziyade temel anlamda bir yazarlık konusu , hiç yazma girişimi olmamış , denememiş , bundan çekinen , belki biraz da
korkan katılımcılar için iyi ipuçları ve temel teknik detayları veren bir eğitim
olduğunu söylemek mümkün . Yaratıcı
kısmı da gün içinde verilen pratik ipucu
ve çalışmalarla , aklından yazmanın
zorluğunu geçiren katılımcılara aslında işin
basit ve mümkün olduğunu , yaratmayı kolayca sağlayabilecek çok fazla konu bulunabileceğini kanıtladı. Bu anlamda eğitimin ve eğitimcimizin kısıtlı süreye rağmen oldukça başarılı olduğunu ifade etmeliyim
İşin içinde “yazmak,
yaratmak , okumak , düşünmek , kafa yormak , araştırmak , merak vb “
konuları oldukça o olay her zaman ilgi çekici olur . Sonuç olarak kendinizi dolu , pek dolu , çok dolu hissediyorsanız
, bence yazmanız , yazdıklarınızı paylaşmanız son derece kolay . Belki bu yazı ya da bu notlar sizlerde de bu
iştahı kabartmaya ve bu konuya odaklanmanıza imkan sağlar .
Bu nedenle katıldığım için , hem imkan sağlayan
kurumuma , hem eğitmenimize , hem de katılımcı arkadaşlarımıza ayrıca özel bir teşekkür sunmak
isterim.
Eğitimden aklımda kalanlar ya
da kısa notlar ve ipuçlarını Aylak Adam ‘dan merak edenler için de aşağıdaki gibidir . Buyurunuz ..
***
“5 n 1 k “ ( Ne ,
ne zaman , nerede , nasıl , neden , kim )
Sihirli formül her türlü yazı için budur . Ana temanızı bu formülün “ K” sı KİM ile
başlatmanızda yarar var .
KİM : Bir yazıda kullanmak istediğiniz kişinin (
kahramanınızın ) olabilecek tüm
özelliklerini , gerek somut ögeler , gerekse de
yaratma isteğinize göre , uçuk kaçık dahi olabilecek şekilde tüm özelliklerini bir
sayfaya yazmanızla başlar . Sonra
bu özellikler üzerinden detaylara girebilirsiniz ( İsim
, cinsiyet , yaş , doğum yeri , yetişme koşulları , eğitimi , ailesi , arkadaşları ,
çevresi , yakın arkadaşları ,
ilişkileri vb .. – doldurun doldurabileceğiniz
kadar , her özellik işinize yarayacak şüphesiz yaratma aşamanızda - ) ( Örnek : Esra , Kadın, 28, Adapazarı, öksüz
, lise , anne ve kardeşler, Ali ve Ayşe
özel iki arkadaş, baskılı bir çevre , gizli bir ilişki vb)
NE ZAMAN : Kurgulayacağınız
hikayenin dönemini belirlemeniz gerekir . O dönemin hem dünya , hem bulunduğumuz coğrafyada
ki her türlü , gerek sosyal , siyasi vb
tüm başlıklarının eklenmesi . Örnek : Günümüz (2010'lar) , 70’ler , 30 yıl sonrası
vb . Dünya : Trump, Ortadoğu , Savaş ,
Rusya , İslamafobi , terör , küresel
ısınma , çevre vb Türkiye : Tek adam , kutuplaşma , gezi , 15
temmuz , sosyal medya esareti , yozlaşam vb..)
NEREDE : Olayın geçeceği mekanların özellikleri gibi
düşünebilirsiniz . Karakterin yaşadığı
yer, fiziki özellikleri ve diğer özellikleri
tek tek bir tablo gibi yazılmalıdır.
NASIL: Kahramanın fizyolojik ve
psikolojik özellikleri bir tablo gibi
not edilmelidir . Örnek : Uzun bolu, yeşil gözlü ,kumral , çine
kapanık , depresif, , fobileri var ,
mutsuz , mutlu , hayat dolu , dışa dönük , sosyal , anti sosyal vb )
Nasıl a) Dili ,aksanı , argosu ,
jargonu vb detaylar gerekirse ilgili
dönem hakkında okunmalı araştırılmalı ya da gözlem yapılmalı blinmeyen bir
durum ise mutlaka deneyimlendirilmelidir .
Nasıl b) Empative Eşduyum \ İçgörü
Empati nin en güzel anlatısı için
bir Cheyenne (Şayen) Kızılderili sözünü
öneriyoruz “ Komşun ( düşmanın , rakibin vb ) hakkında hüküm vermeden önce onun makosenleri ile bir mevsim yürü ve sonra karar ver “
İçgörü : Kavrama , kendine derinden bakabilme
Notum : Yaramak istediğiniz hikayede kahramanın yukarıdaki özellikleri üzerinden
gidilmesi gerekiyr ise bu özelliklerin
detayları için bence ciddi bir araştırma , bilgi ve gözlemin önemli olduğunu
düşünüyorum , klişe bir özellik tanımı
ile hikayeler yavan kalabilir , eğer hikayede b özellikler öne çıkacaksa )
NEDEN ve NE
: Bu durum kurgulayacağınız
hikayenizin içinde var olacaktır
Tavsiye : Öncelikle
“ Karakteri “ yani “ KİM” i yaratıp sonra olayı kurgulayabilirsiniz .
HİKAYENİN ANLATICILARI ( temel
olarak aşağıdaki üç başlıktaki anlatıcı tanımlanır )
1- Kahraman
Anlatıcı ( Ben )
2- Gözlemci
Anlatıcı ( O)
3- Tanrı
Anlatıcı ( Adından da anaşılacağı gibi ,
bir üst anlatıcı , gerek olayların gerek kahraman ve kişilerin tüm
ayrıntılı detaylarını bilen ve hakim
olanın anlatıcılığı )
Tavsiye olanın ve ilk başlangıç
için “ Tanrı Anlatıcı” olması vurgulandı .
Tavsiye kitap : Arstotales “
Poetika” ( Antik çağın bu büyük filazofunun asalında gerek sanatın , gerek
edebiyatın temel ipuçlarını verdiği ve günümüzde halen bu temel unsurların
geçerliliğinin şaşırtıcılığı da görülebilecektir ) (Bknz : Deep Note 2)
Bu kitaptan alıntı üç kavram :
Katharsis : Arınma …. Olayların kendi başına geldiği gibi
düşünerek , bu durumdan arınma durumu , hissi yakalamak .. ( Bknz : Deep Note )
Peripetaia : Aristoteles'in Poetika adlı yapıtına göre,
tragedyada kahramanın yazgısındaki beklenmedik değişim, döngü noktası. ( baht
değişimi = yazıda ki ana final olayı
olarak düşünülebilir )
Anagrorisis : "bulgu"
ya da "tanıma" anlamına gelen anagnorisis, karşılığını poetika'nın
xi. bölümünde "bilgisizlikten bilgiye geçiş" olarak bulmuştur. bir
başka deyişle anagnorisis, bir karakterin başka bir karakteri çeşitli yollarla
(işaret yoluyla, duygusal ilişki yoluyla, mantık yoluyla, karakteristik
özellikler yoluyla, içinde bulunulan durum yoluyla vb.) tanımasıdır. Pripetaia dan bir önceki adımdır.
Hikaye kurgusunu bir düzlem
üzerinde göstermek gerekirse
< ----------------------X1----------------------------------------------------------X2---------------à
Serim Düğüm
Çüzüm
X1 = Anagrorisis
X2 = Peripetaia
İpuçları “ Yazılacak hikayenin bölümlerini önceden belirlemek , kurgularını yapmak ,
bütünlüğü ve yazmayı kolaylaştırır .
Örnek : Bir kişinin hikayesinin bölümleri : (Aile) ( Doğum ) ( Okul ) ( İş) ( Aşk) (
Başarı) ( Sonuç-Final) vb…
Dili Kullanırken Dikkat
Hangi zaman dilimini
kullanıyorsan , sonraki cümlelerinde aynı dilimde olmalı
-miş li geçmiş zamanın
sürekli kullanılmamasına dikkat edilmeli.
-di li geçmiş zaman başlangıçta tesviye
edilebilir.
Yapmanız Gerekenler
-Not defteriniz bulunsun , not
alın , cep telefonu kayıt özellğini kullanın
-Aklınıza gelen fikirleri ,
cümleleri , düşünceleri not edin
-Çevreniz ya da yakınlarınızdan
dinlediğiniz hikaye ,ilginç olay ya da anekdotları not edin
-İlginç bulduğunuz gazete haberleri ve fotoğraflarını saklayın
-İlginç fotoğrafları saklayın
-Dinleyin ! Hep sen anlatırsan , duyma şansın olan
hikayeleri kaçırırsın!
-Bol oku şüphesiz
-Okuduğun ilginç cümeleri veya
görselleri bir deftarde biriktir
-Yazdıklarını yüksek sesle oku ,
okuyup duy ve dinle
-Yazdıklarınızı hemen paylaşmayın
, demlenmesini beklemekte yarar var
-Yazdığınızı herkese söyleyin
YapmaMAnız Gerekenler
-Vaaz vermeyin ( okuyucu sıkılır)
-Hakem olmayın (Bırakın okur karar
verisin )
-Kendinizi ya da karakterinizi
idealize etmeyin
-Kendini ve yazdıklarını
tekrarlama , her cümleniz yeni bir şey söylemeli ( Son okumayı yaptığınızda mutlaka tekrarları aynı anlamlı farklı kelime
ve cümleler göreceksiniz , çıkardığınızda anlam bütünlüğünün bozulmadığını
şaşırarak göreceksiniz )
-Ve son ! YAZMAK ZAMANLA GELİŞİR !
Ve bir egzersiz : Birbirinden alakasız üç farklı konu ve üç obje seç ( Örnek : üç şarkı ismi ve üç obje seç ,
sonra bunların her birini kullanarak içinde geçtiği anlam bütünlüğü oluşturan bir
paragraf yaz .( Bizim
örneğimiz : Şarkılar : Son
Sardunyalar , Fikrimin ince gülü ve Light My Fire , objeler ise : Vazo , Bardak ve Mum du ) Sonuçta beğenilen bir bütünlük yaratabilmiştik , siz de farklı
üçlemeler ile denemeler yapabilrisiniz …
Hepsi bu , yazıyı buraya kadar okuduysan artık senin için de yazmak bir adım daha kolaylaştı emin olabilirsin . Haydi ...
Aylak Adam
Mayısın Sonları 2017
Deep Note'lar : (Kaynaklar Wikipedia)
1-Katharsis
Arınma (Yunanca) olarak da
bilinen katarsis, Aristoteles'in Poetica adlı yapıtından alınmış bir sözcük
olup; ilgili yapıtta trajedinin seyirci üzerindeki etkisini anlatır. Ayrıca
Platon'un "Devlet" adlı eserinde de zikredilen, adil ve onurlu yöneticilere
atfedilen bir felsefi terimdir. Literatürde, ruhun hem özgürlüğüne hem de
tarafsızlığına kavuşturulmasını simgeleyen bir retorik olan Katarsis, özünde
ruhani başkalaşmayı, hatta bunun için bazen boyut değiştirmeyi (Astral olarak)
de anlatmaktadır.
Psikanalizde, bilinç dışına
itilmiş duyguların yaşanıp boşalım olanağına kavuşturularak hastanın patojen
duygulardan ve nevrotik belirtilerden kurtarılmasıdır.
Antik Yunan'da bir tür "ruh
dönüşümü" olarak kabul edilen Katharsis, ruhun kötülüklerden arındırılması
olarak benimsenmiştir. Aristo, katharsis hakkındaki düşüncesini, Poetica'da
açıklarken, tiyatronun insana kendisini dışarıdan gösterdiği için arzulardan
arınmasını sağladığını söylemektedir.
2- Poetika (Yunancada:Περὶ ποιητικῆς), sanat hakkındaki
görüşlerini bir bütün içerisinde sunan Aristoteles'in şiir sanatı ile ilgili
kuramlarını içeren ve tarihte sanat olayını araştıran ilk eserdir[1]. Estetik
kavramı kapsamında; sanatların karşılaştırılmaları ve tragedya'nın üstünlüğünü
vurguladığı Poetika, gerçekçiliği ele almasının yanı sıra, yaratıcı düş gücünü
de ön plana çıkartmıştır.
Poetika, tiyatro sanatı üzerine yazılmış olan eserlerin en
önemlilerinden biri olarak kabul edilir. Eserde belirtilen sanat tanımı Antik
Yunan klasik sanatının ayırıcı özelliklerini dile getirir.